Perfectionisme: als goed nooit goed genoeg is

Je bent bezig aan een presentatie voor je werk of studie en je blijft maar puntjes op de ‘i’ zetten. Het moet nóg beter.

Of je stelt die ene taak juist uit, omdat je pas wil beginnen als je zeker weet dat je het perfect kunt doen. En als het dan eindelijk af is? Dan zie je vooral wat er beter had gekund.

Herken je dit? Dan is de kans groot dat je last hebt van perfectionisme.

Misschien ben je iemand die altijd het uiterste van zichzelf vraagt. Die graag de controle houdt, zelden écht tevreden is en zich verantwoordelijk voelt voor alles wat fout kan gaan. Mensen noemen je betrouwbaar, precies en gedreven. Maar jij voelt vooral druk. Twijfel. En die vermoeiende lat die je nooit lijkt te halen.

Welkom in het hoofd van een perfectionist.

Lees ookBelemmerende overtuigingen: voorbeelden en oefeningen Veel mensen dragen overtuigingen met zich mee die hen onbewust beperken in hun denken en doen. Een bekend voorbeeld is de gedachte: “Ik ben niet goed genoeg.” Zulke overtuigingen kunnen ervoor zorgen dat bepaalde kansen… Lees verder

Wat is perfectionisme?

Perfectionisme is de neiging om de lat extreem hoog te leggen voor jezelf. Je wilt iets niet gewoon goed doen – het moet uitmuntend zijn. Fouten maken is geen optie, en ‘goed genoeg’ voelt vaak niet echt genoeg. Het draait om controle, om presteren, en om het gevoel dat je pas oké bent als je aan bepaalde (vaak onhaalbare) verwachtingen voldoet – van jezelf of van anderen.

Dat maakt perfectionisme meer dan een streven naar kwaliteit. Het is een manier geworden om jezelf waardevol te voelen: als ik het goed doe, dan ben ik goed genoeg.

Maar precies daar zit de valkuil. Want perfectie bestaat niet. Hoe harder je het nastreeft, hoe groter de kans dat je teleurgesteld raakt. Je kunt blijven verbeteren, controleren en aanpassen – maar die echte rust of voldoening blijft uit.

De andere kant van perfectionisme: twijfel en uitstelgedrag

Je denkt bij perfectionisme misschien aan iemand die altijd hard werkt, alles op orde heeft en pas stopt als elk detail klopt. En hoewel sommige perfectionisten inderdaad in dit beeld passen, kan het ook een heel andere uitwerking hebben.

Sommige perfectionisten raken juist verlamd door die veel te hoge lat: ze voelen al dat het onhaalbaar is om aan hun eigen verwachtingen te voldoen. Dit uit zich dan niet in overpresteren, maar juist in twijfel, uitstelgedrag of helemaal niet in actie komen. Niet omdat ze geen motivatie hebben, maar omdat de angst om te falen alles overschaduwt. De druk om het perfect te doen is zó groot, dat beginnen al als verliezen voelt.

Hoe herken je perfectionisme?

Perfectionisme komt in veel vormen en gradaties. Dit zijn signalen die kunnen wijzen op perfectionisme:

• Je bent streng voor jezelf en praat of denkt negatief over jezelf als iets niet lukt
• Je kunt moeilijk tevreden zijn over wat je hebt gedaan
• Je stelt taken uit uit angst dat het niet goed genoeg wordt
• Je hebt moeite met fouten – van jezelf of van anderen
• Je voelt je verantwoordelijk voor alles en iedereen
• Je hebt de neiging om alles zelf te doen omdat je anderen niet vertrouwt het ‘goed’ te doen
• Je kunt moeilijk ontspannen als iets nog niet af is
• Je haalt weinig plezier uit successen, want het had altijd beter gekund

Vaak denken we dat perfectionisten vooral overpresteren. Maar het tegenovergestelde komt ook voor: mensen die juist blokkeren, niet durven beginnen of zichzelf kleiner maken uit angst om niet te voldoen.

Lees ookVoel jij je soms een oplichter? Zo overwin je het Imposter-syndroom Herken je dit? Je hebt een presentatie gegeven die goed ging, je krijgt een compliment van je collega… en toch denk je: ze hebben het mis, straks komen ze erachter dat ik dit helemaal niet… Lees verder

Hoe ontstaat perfectionisme?

Perfectionisme ontstaat zelden zomaar. Het is vaak een strategie die je in je jeugd hebt ontwikkeld om met iets om te gaan. Misschien voelde je je alleen gezien als je goed presteerde. Of kreeg je vooral complimenten als je iets ‘goed’ deed. Misschien waren je ouders kritisch, of kreeg je het gevoel dat je pas oké was als je aan bepaalde verwachtingen voldeed.

Kinderen zijn gevoelig voor de boodschappen die (impliciet) worden meegegeven. Als je als kind leert dat liefde, waardering of veiligheid samenhangt met je gedrag of prestaties, dan ontwikkel je al jong het idee: “Als ik het maar goed doe, dan ben ik oké.”

Later in je leven wordt dat stemmetje soms zo sterk dat het je gaat sturen. Je hebt niet alleen de lat hoog gelegd – je bent die lat geworden.

De invloed van de wereld om je heen

Naast je opvoeding speelt ook de wereld om je heen een grote rol. We leven in een prestatiemaatschappij waarin succes, efficiëntie en perfectie worden beloond. Op school draait het om toetsen en cijfers. Op het werk om targets en resultaten. En op sociale media lijkt iedereen een perfect leven te leiden.

Zonder dat je het doorhebt, ga je jezelf vergelijken. Je ziet vooral wat anderen beter doen, mooier hebben of strakker plannen. En je voelt: ik moet nóg beter mijn best doen, want ik ben er nog niet.

Deze constante stroom van prikkels maakt het lastig om mild te blijven voor jezelf. Want als iedereen zijn leven zo goed op orde lijkt te hebben, hoe durf jij dan aan te modderen?

Lees ookLoslaten wat anderen van je vinden: zo doe je het! Loslaten wat anderen van je vinden is niet altijd makkelijk. Soms lijkt het alsof hun mening allesbepalend is. Een blik, een opmerking, een like of juist het uitblijven daarvan — het kan meer invloed hebben… Lees verder

Wat perfectionisme met je doet

Perfectionisme kost energie. Veel energie. Het zorgt voor continue alertheid, stress en zelfkritiek. Je bent bezig met wat er fout kan gaan, wat je beter had moeten doen, of hoe je overkomt op anderen.

De gevolgen kunnen groot zijn:

• Chronische stress of burn-out – doordat je altijd ‘aan’ staat
• Faalangst en uitstelgedrag – uit angst om te mislukken, doe je soms liever niks
• Minder plezier – want successen voelen nooit écht als successen
• Moeite met relaties – omdat je veel van jezelf, maar ook van anderen verwacht
• Ontevredenheid – hoe goed je het ook doet, het voelt nooit als genoeg

En misschien nog wel het pijnlijkst: perfectionisme kan ervoor zorgen dat je niet helemaal jezelf durft te zijn. Want stel dat je tekortschiet – wat zegt dat dan over jou?

De diepere betekenis van perfectionisme: het verlangen om goed genoeg te zijn

Achter perfectionisme schuilt vaak meer dan alleen de drang om het goed te doen. Er zit een diep verlangen onder: het verlangen om gezien te worden, om erbij te horen, om erkenning te krijgen. Perfectionisme is voor veel mensen een manier geworden om zich waardevol te voelen. Als ik het maar perfect doe, dan ben ik misschien wel goed genoeg. Dan vinden ze me slim, sterk, leuk, succesvol. Dan mag ik er zijn.

In haar boek De moed van imperfectie noemt psycholoog en onderzoeker Brené Brown perfectionisme geen streven naar groei of verbetering, maar een beschermingsmechanisme tegen schaamte en afwijzing. Als je perfect bent, kun je niet gekwetst worden. Dan wijs je jezelf al af voordat een ander het kan doen.

Maar juist dat beschermingsmechanisme houdt je op afstand. Het maakt dat je alleen die delen van jezelf laat zien die volgens jou ‘acceptabel’ zijn. En hoe kun je ooit écht verbinding voelen, als je niet helemaal jezelf durft te zijn? Perfectionisme belooft veiligheid, maar levert vaak het tegenovergestelde op: een gevoel van eenzaamheid, onzekerheid en altijd nét tekortschieten.

Want het verlangen om goed genoeg te zijn, is op zichzelf gezond. Maar perfectionisme vertelt je dat je pas goed genoeg bént als je voldoet aan een ideaal dat niet bestaat. En zo blijf je rennen naar een finishlijn die telkens opschuift.

Boekentip

De moed van imperfectie – Brené Brown

€ 21,99

Dit boek gaat over de levenslange reis van `Wat zullen anderen wel niet denken?' naar 'Ik ben goed genoeg'. Hét boek voor iedere perfectionist!

Leren omgaan met perfectionisme

Het verlangen om goed genoeg te zijn is op zichzelf niet verkeerd. Het laat zien dat je ertoe wilt doen, dat je betrokken bent, dat je het beste uit jezelf wilt halen. Maar perfectionisme vertelt je vaak dat je pas goed genoeg bént als je aan een onhaalbare standaard voldoet. En zo blijf je rennen naar een finishlijn die telkens opschuift – zonder ooit echt rust of voldoening te ervaren.

Toch hoef je die neiging niet volledig los te laten. De kracht die eronder ligt – je toewijding, je zorgvuldigheid, je verantwoordelijkheidsgevoel – mag er wél zijn. Het gaat er niet om dat je minder gaat streven, maar dat je met meer mildheid leert kijken naar jezelf. Dat je leert herkennen wanneer je perfectionisme je helpt – en wanneer het je tegenhoudt.

Door met meer zachtheid en vertrouwen naar jezelf te kijken, ontstaat er ruimte. Voor rust, voor groei, voor verbinding. Niet ondanks je imperfecties, maar juist dankzij.

Lees ookJe innerlijke criticus de baas: Zo vind je rust (Stappenplan) We hebben het allemaal: Een innerlijke criticus die kritiek heeft op de dingen die je zegt of doet. De interne criticus slingert dingen naar je hoofd zoals: En allerlei andere negatieve dingen die jou van je innerlijke rust beroven…. Lees verder

Tot slot

Perfectionisme is niet iets wat je zomaar uitzet. Het is vaak diep verweven met hoe je naar jezelf kijkt, en met de overtuiging dat je pas waardevol bent als je voldoet aan bepaalde verwachtingen.

Hopelijk heeft dit artikel je geholpen om beter te begrijpen waar perfectionisme vandaan komt. Dat het niet simpelweg gaat om alles perfect willen doen, maar dat er vaak een dieper verlangen onder ligt: het verlangen om goed genoeg te zijn. En dat daar ook angst bij komt kijken – om te falen, om tekort te schieten, om afgewezen te worden.

Door dat mechanisme beter te herkennen, kun je er met meer mildheid naar kijken. En onthoud:

• Je hoeft niet alles perfect te doen om goed genoeg te zijn.
• Je hoeft niet eerst alles op orde te hebben om te mogen ontspannen.
• Je mag fouten maken, iets uitstellen, zoeken, twijfelen.
• Je bent goed zoals je bent 💚